મધ્યાંતર - હર્ષ મેસવાણિયા

આજે ગેઇમ્સ ન હોય એવો એક પણ મોબાઇલ કે કમ્પ્યુટર શોધવાનું કામ લગભગ અશક્ય બન્યું છે. અવનવી ગેઇમ્સ હાથવગી થઈ છે. ગેઇમિંગની દુનિયા હવે ખૂબ જ વિસ્તરી ગઈ છે. પ્રથમ કમર્શિયલ કહી શકાય તેવી 'પોંગ ગેઇમ'ને થોડા દિવસ પહેલાં ૪૦ વર્ષ થયાં. 'પોંગ ગેઇમ' ભલે કમર્શિયલ રીતે પ્રથમ ગેઇમ હતી, પણ એ પહેલાંના બે દશકાથી એ ક્ષેત્રે મહત્ત્વપૂર્ણ શરૂઆત તો થઈ જ ગઈ હતી

વીડિયો ગેઇમ નવરાશની પળોને હળવાશની ક્ષણો બનાવી દે છે. આ બિઝનેસ આજે ૨૫૦૦ કરોડ ડોલરને આંબી ગયો છે. અમેરિકા અને યુરોપના કુલ કમ્પ્યુટર-સ્માર્ટફોન યુઝર્સમાંથી ૭૦ ટકા લોકો ગેઇમ્સ રમવાનું પસંદ કરે છે. આ ગેઇમ્સની દુનિયાનો આવિષ્કાર આમ તો ૪૦-૫૦ના દશકમાં થયો હતો પણ તેણે ખરી લોકપ્રિયતા બે દાયકા પછી મેળવી હતી. વીડિયો ગેઇમ જ્યારથી કમ્પ્યુટરમાં અને સ્માર્ટ ફોનમાં અવેલેબલ થઈ પછીથી તેની પોપ્યુલારિટીનો ગ્રાફ સતત ને સતત ઉપર જ ચડતો રહ્યો છે.

કઈ રીતે થઈ હતી શરૂઆત?

૧૯૪૦-૪૭ની વચ્ચે થોમસ ગોલ્ડસ્મિથ અને ઈસ્ટર્ન રેયમેન ફિલ્ડ નામના બે અમેરિકને 'કેથડ રે ટયૂબ અમુસમેન્ટ ડિવાઇસ વીડિયો ગેઇમ બનાવી હતી, પણ એ બહુ જ પ્રાથમિક તબક્કાની હોવાથી લોકપ્રિયતા મેળવી શકવાનો સવાલ જ ઊભો થતો નહોતો.

૧૯૪૯-૫૦માં ચાર્લી એડમ નામના કમ્પ્યુટર ઈજનેરે બાઉન્સિંગ બોલ નામની ગેઇમ બનાવીને એક ડગલું આગળ વધાર્યું. જોકે, આ ગેઇમ પણ લોકભોગ્ય બની નહીં. ત્યાર પછી ક્રિસ્ટોફર સ્ટ્રેચી, એ.એસ ડગ્લાસ વગેરેએ આ ક્ષેત્રે નાના-મોટું ખેડાણ કર્યું. આ દરમિયાન બૂકહેવેનની નેશનલ લેબોરેટરીમાં એક મહત્ત્વપૂર્ણ ગેઇમનું સોફ્ટવેર તૈયાર થઈ રહ્યું હતું. વિલિયમ હિજિન્બોથમે ટેનિસ ફોર ટુ નામની વીડિયો ગેઇમ તૈયાર કરી હતી. એ ગેઇમના ક્રિએટરે પછીથી પોન્ગ ગેઇમ બનાવીને ગેમિંગ ક્ષેત્રે એક નવું પ્રકરણ લખ્યું હતું જે ખૂબ જ દૂરગામી અસર ઉપજાવનારું રહ્યું હતું.

પોન્ગ ગેઇમઃ સ્ટાર્ટ ધ ગેઇમ

કમ્પ્યુટરના ક્રમિક વિકાસને જેમ જનરેશન પ્રમાણે વહેંચવામાં આવ્યો છે. એ જ રીતે ગેઇમ્સના ક્રમિક ડેવલપમેન્ટને પણ જનરેશન મુજબ જ વહેંચવામાં આવ્યો છે. ૧૯૬૭ પછી આ ક્ષેત્રે જે વિકાસ થયો તેને પ્રથમ જનરેશન કહેવામાં આવે છે. જર્મન-અમેરિકન રાફ બિઅરને પાયોનિયર ઓફ ધ ગેઇમ ગણવામાં આવે છે. રાફ બિઅર અને તેની ટીમે 'બ્રાઉન બોક્ષ' નામની વીડિયો ગેઇમની રચના કરી હતી. તેમનું આ ક્ષેત્રે નોંધપાત્ર પ્રદાન ગણાય છે, પણ લોકપ્રિયતાની વાત કરવામાં આવે તો વિલિયમ હિજિન્બોથમ આ બાબતે તમામ લેવલ પાર કરનારા પ્રથમ ખેલાડી કહી શકાય. ૨૯ નવેમ્બર, ૧૯૭૨ના દિવસે વિલિયમ હિજિન્બોથમે પોન્ગ ગેઇમને સૌપ્રથમ વખત રજૂ કરી ત્યારે તરત જ આ ગેઇમ લોકપ્રિયતાને વરી. અત્યાર સુધી આવેલી તમામ ગેઇમ્સ એકતરફી જ રમી શકાતી હતી, પણ આ ગેઇમમાં બંને તરફનું સંતુલન કરી શકાતું હતું. એટલે કે ગેઇમ રમનાર પોતે જ બટનની મદદથી બંને તરફ પર કાબૂ કરી શકે એવો આ સોફ્ટવેર હતું. આ પ્રયોગથી ગેઇમિંગ ક્ષેત્રે ક્રાંતિ થઈ ગઈ. ત્યારબાદની મોટાભાગની વીડિયો ગેઇમ્સની મેથડ પોન્ગ ગેઇમ પરથી ક્યાંક ને ક્યાંક પ્રભાવિત રહી છે. કદાચ એટલે જ ગેઇમ્સ જગતની ખરી શરૂઆત ૪૦ વર્ષ પહેલાં થઈ હતી એમ કહેવામાં જરાય અતિશયોક્તિ નહીં થાય.

...અને એક પછી એક લેવલ પાર થતાં જ રહ્યાં!

૧૯૭૮થી ૧૯૮૬ સુધીના સમયગાળાને ગેઇમ્સ ક્ષેત્રના વિકાસનો ગોલ્ડન પિરિયડ ગણવામાં આવ્યો છે. આ સમયમાં એક્શન, એડવેન્ચર, કાર-બાઇક રેસિંગ, ફાઇટ ગેઇમ્સ, શૂટિંગ, રિધમ, રન એન્ડ ગન, સહિતની અલગ અલગ થીમવાળી અઢળક ગેઇમ્સની વિશાળ દુનિયા ખડી થઈ રહી હતી. ગેઇમિંગ જગતમાં આ પિરિયડને સેકન્ડ જનરેશન નામ આપવામાં આવ્યું છે. ત્યારપછી ૧૯૮૩થી ૧૯૯૫ સુધીનો સમયગાળો આવ્યો જેને થર્ડ જનરેશન નામ મળ્યું અને આજે આપણે અઢળક વેબસાઇટ્સ પર બીજા ગેઇમ્સ પ્લેયરની સાથે જે ઓનલાઇન ગેઇમ્સ રમીએ છીએ એનો પાયો આ ટાઇમમાં નખાયો. ૧૯૯૯ સુધીમાં તો ગેઇમ્સની દુનિયા મસમોટી થઈ ગઈ હતી, કેમ કે ઈન્ટરનેટનો આવિષ્કાર થવાથી હવે ગેઇમ્સ રમવાનું વધુ સરળ બન્યું હતું. આ તબક્કો એટલે ફોર્થ જનરેશન.ફોર્થ જનરેશન સુધી આ થોડી ધીમી ગતિએ પણ પાયાની કામગીરી થઈ હતી. ત્યાર પછી તો જાણે પ્રતિદિન કશુંક નવું નવું આવવા લાગ્યું હતું. શરૂઆતમાં ગેઇમ્સની દુનિયાને માત્ર બે ઘડી રમત ગણતા લોકો પણ હવે તેમાંથી રોકડા કેમ રળી શકાશે એનો વિચાર કરતા થયા હતા. અત્યારે જે લેવલ ચાલે છે તેને એઇટ જનરેશન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. હવે તો ૩ડી અને પ્લેસ્ટેશન વિસ્ટા સહિત આ સફર લંબાઈ છે. પોન્ગથી શરૂ થયેલી આ યાત્રા આજે ૪૦ વર્ષોમાં આઠ જનરેશન ઓળંગીને સતત નવો નવો લિબાશ ધારણ કરે છે, પણ તેનાં મૂળિયાં તો હજુ પેલી પ્રથમ એન્ટરટેઇન ગેઇમ પોન્ગ સુધી લંબાયાં છે. પ્રારંભના ક્રિએટર્સે પાયો મજબૂત તૈયાર કર્યો હતો કદાચ એટલે જ આજે ઈમારત બુલંદ છે!