મધ્યાંતર - હર્ષ મેસવાણિયા

પ્રથમ વેબ પેજ ક્રિએટ થયું હતું એને ૨૦ વર્ષ થયાં. ઈન્ટરનેટની શરૂઆત તો જોકે એ પહેલાં જ થઈ ગઈ હતી, પણ wwwની શોધ થઈ એ પછી સમગ્ર દુનિયા ઇન્ટરનેટના એક તાંતણે બંધાઈ ગઈ. પ્રથમ વેબ પેજ ક્યાં, કઈ રીતે અને કોણે બનાવ્યું હતું?

૩૦મી એપ્રિલે wwwની શોધ લોકભોગ્ય બની હતી. આ વાતને વીતેલા સપ્તાહે ૨૦ વર્ષ પૂર્ણ થયાં. આ ઐતિહાસિક ઘટનાના માનમાં વિશ્વનું એ સૌપ્રથમ વેબ પેજ ફરીથી ક્રિએટ કરવામાં આવશે એવી જાહેરાત કરવામાં આવી છે. ઈન્ટરનેટની શોધ ૨૦મી સદીની સૌથી ક્રાંતિકારી શોધ પૈકીની એક હતી. આ શોધ પછીથી જગતને એક તાંતણે બાંધવામાં કારણભૂત બનવાની હતી.

સમય હતો ૧૯૮૫ આસપાસનો. પરમાણુને લગતાં સંશોધનો માટે પ્રખ્યાત સંસ્થા સીઈઆરએન (ધ યુરોપિયન ઓર્ગેનાઇઝેશન ફોર ન્યુક્લિયર રિસર્ચ)માં એક યુવાન કમ્પ્યુટર એડવાઇઝર તરીકે કામ કરતો હતો. તેનું મુખ્ય કામ હતું અલગ અલગ કમ્પ્યુટરમાં જુદા જુદા સંશોધકોની જે માહિતી એકત્ર થયેલી હોય તેને જરૂરિયાત પ્રમાણે અન્ય લોકો સુધી પહોંચતી કરવી. આ સિવાય સંસ્થામાં કમ્પ્યુટરને લગતી બાબતો તેના દેખરેખ હેઠળ ચાલતી હતી. આ યુવાનને એક દિવસ વિચાર આવ્યો કે દરરોજ આ રીતે માહિતીની હેરફેર કરવાને બદલે એવી કશીક વ્યવસ્થા કરવામાં આવે કે જેનાથી આ સંશોધકોનું કામ પણ સરળ થાય અને પોતાના શિરે આવતી આ હેરફેરની પળોજણમાંથી મુક્ત થવાય. તેણે એવું કશુંક કરવાનો નિર્ધાર કર્યો. સીઈઆરએનમાં પોતાને સોંપાયેલા કામ ઉપરાંત આ યુવાન એવા કામમાં લાગ્યો કે જે સીઈઆરએનની લેબોરેટરીનાં તમામ કમ્પ્યુટર્સને જોડી શકે. કલાકો, દિવસો, મહિનાઓ અને વર્ષોની મહેનત રંગ લાવી અને ૧૩ માર્ચ, ૧૯૮૯માં આ યુવાને સૌપ્રથમ વખત સીઈઆરએનમાં કાર્યરત તમામ કમ્પ્યુટર્સને હાઇપર ટેક્સ્ટ ટ્રાન્સફર પ્રોટોકોલ (એચટીટીપી)ની એક સાંકળથી બાંધી દીધા. ત્યારે જોકે આ યુવાનને પણ ખબર નહોતી કે તેની આ શોધ એક દિવસ આખા વિશ્વને એકસૂત્રતાના બંધને બાંધી દેશે.

આ ઘટનાના બરાબર એક દશકા પછી 'ટાઇમ' જેવા પ્રતિષ્ઠિત મેગેઝિને ૧૯૯૯માં બ્રિટિશ કમ્પ્યુટર સાયન્ટિસ્ટ ટીમ બર્નર્સ લીને પર્સન ઓફ ધ યર જાહેર કર્યા. ટાઇમે ૨૦મી સદીના ૨૦ 'મોસ્ટ ઈમ્પોર્ટન્ટ પીપલ'ની યાદી પણ બહાર પાડી, જેમાં ટીમ બર્નર્સ લીનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો. ટાઇમે ટીમ બર્નર્સ લીને કેમ આવું સન્માન આપ્યું એના ડિસ્ક્રિપ્શનમાં લખેલું હતું. 'જગતને www ની ભેટ ધરીને વિશ્વના અલગ-અલગ પ્રાંતના, અલગ અલગ પશ્ચાદભૂમિ ધરાવતા, અલગ અલગ કલ્ચર ધરાવતા, અલગ અલગ ભાષા ધરાવતા અસંખ્ય લોકો વચ્ચે એક સેતુ રચી આપનારા કમ્પ્યુટર સાયન્ટિસ્ટ.'

યસ, આ એ જ પેલો યુવાન હતો જેણે સીઈઆરએનની લેબોરેટરીમાં કાર્યરત તમામ કમ્પ્યુટરને જોડી દીધાં હતાં. આ કામમાં ટીમ બર્નર્સ લીના બીજા પણ બે સાથીદારો હતા. જેમાંના એક એટલે કમ્પ્યુટર સાયન્ટિસ્ટ બેન સેગલ કે જે આખા પ્રોજેક્ટના પરામર્શક હતા અને બીજા રોબર્ટ કેલીલુ કે જેમણે પ્રોજેક્ટમાં ટેકનિકલ સહયોગ આપ્યો હતો. આજે કોઈ એક જગ્યાએથી કોઈ પણ દેશની, કોઈ પણ ક્ષેત્રની માહિતી એક ક્લિકમાં મેળવી શકીએ છીએ. જે માહિતી મેળવતા દિવસો લાગતા હતા તે કામ હવે સેકન્ડોમાં થઈ જાય છે તો એમાં લીની આ શોધ જવાબદાર છે. સોશિયલ મીડિયા, બ્લોગિંગ, ર્સિંફગ અને ઈન્ફર્મેશનનો સંયોગ રચવામાં wwwનો આવિષ્કાર સીમાચિહ્નરૂપ બન્યો હતો.

ટીમ બર્નર્સ લીની આ શોધ પર શરૂઆતમાં સીઈઆરએનનો ઈજારો રહ્યો હતો. આ સંશોધન સંસ્થા પોતાના ઈન્ટરનલ ઉપયોગ માટે જ લીની આ તકનીકનો ઉપયોગ કરતી હતી. લીના પ્રયાસોથી અંતે ૩૦ એપ્રિલ, ૧૯૯૩ના રોજ સમગ્ર વિશ્વ માટે સીઈઆરએન દ્વારા આ તકનીકને પોતાના ઈજારામાંથી મુક્ત કરવામાં આવી હતી અને ત્યારથી જગત ભરની માહિતી યુઆરએલ (યુનિફોર્મ, રિસોર્સ લોકેટર) મારફતે આપણા સુધી પહોંચતી થઈ ગઈ. આજે ઈન્ટરનેટે આ વિશાળ દુનિયાને પોતાના બાહુપાશમાં લઈ લીધી છે.

ઈન્ટરનેટ પરથી મળેલી ઈન્ટરનેટ પરની માહિતી

* ૧૯૯૨ સુધી આખા વિશ્વમાં માત્ર ૨૬ વેબ સર્વર હતાં જે www લોકભોગ્ય બન્યા પછી ઓક્ટોબર, ૧૯૯૩માં ૨૦૦ જેટલાં થઈ ગયાં હતાં.

* અત્યારે એક દિવસમાં આખા વિશ્વના ૩૦ કરોડ લોકો ઓનલાઇન થાય છે. કુલ ઈન્ટરનેટ વપરાશકર્તા છે ૨૫૦ કરોડ લોકો. જેમાં એશિયા ૪૪ ટકા સાથે પ્રથમ ક્રમાંક મેળવી જાય છે.

* આ ઈન્ટરનેટ પર મુકાયેલી સૌપ્રથમ તસવીર હતી. સીઈઆરએનમાં ટીમ બર્નર્સ લી સાથે કામ કરતી ચાર યુવતીઓની તસવીર ખુદ ટીમે પહેલી વખત પ્રયોગ માટે ઈન્ટરનેટમાં અપલોડ કરી હતી.

* ઈન્ટરનેટ વપરાશકર્તામાંથી ૬૫ ટકા પુરુષો મહિલાઓની નગ્ન તસવીરો જુએ છે. કુલ યુઝર્સના ત્રીજા ભાગના લોકો માત્ર પોર્નોગ્રાફી જોવા માટે જ ઓનલાઇન થાય છે.

* ૨૦૧૦માં આશરે ૧ કરોડ ૨૦ લાખ જેટલી વેબસાઈટ્સ હતી અને હજુ એમાં સતત વધારો નોંધાતો જાય છે.