હંમેશાં માથે પાઘડી બાંધનાર ભારતીય વિજ્ઞાની સી.વી. રામનની વાત નીકળે એટલે વિજ્ઞાન રસિકો ગૌરવ અનુભવે છે. કારણ કે, વિજ્ઞાનનું નોબેલ પારિતોષિક મેળવનાર તે પહેલા ભારતીય અને પહેલા એશિયન વ્યકિત હતા. 

રામનનો જ્ન્મ મોસાળના ગામ તિરુવના ઇકકવલમાં થયેલો જે દક્ષિણ ભારતમાં કાવેરી નદીના કાંઠે આવેલું છે. પિતા ચંદ્રશેખર આયંગર ભૌતિક વિજ્ઞાનના અધ્યાપક હતા, આથી રામનને વિજ્ઞાન તો વારસામાં મળેલું. પ્રાથમિક તથા માધ્યમિક શિક્ષણ પૂર્ણ થયા બાદ વધુ અભ્યાસ માટે મદ્રાસની પ્રેસિડેન્સી કોલેજમાં દાખલ થયા. 

રામન ૧૯૦૪માં યુનિવસિર્ટીમાં પ્રથમ આવીને ભૌતિક વિજ્ઞાનમાં સુવર્ણચંદ્રક મેળવ્યો. વિજ્ઞાનના જાણીતા આંતરરાષ્ટ્રીય સામયિકોમાં ભૌતિક વિજ્ઞાન વિષય પર કલમ ચલાવી. અનુસ્નાતક થયા બાદ વધુ અભ્યાસ માટે પરદેશ જવાની ઇચ્છા હતી, પરંતુ નબળા સ્વાસ્થ્યના લીધે તેમને પરવાનગી ન મળી. 

છેવટે તેમણે પરીક્ષા પાસ કરીને સરકારનાં નાણાં ખાતામાં ડેપ્યૂટી ડાયરેક્ટર જનરલનો હોદ્દો ધરાવતી નોકરી સ્વીકારી લીધી. પછી તક મળતાં વિજ્ઞાનના રસના લીધે રામન નાણાં ખાતામાંથી રાજીનામું આપીને ભૌતિક વિજ્ઞાનના પ્રોફેસર બની ગયા. 

૧૯૨૧માં કોલેજ તરફથી પરદેશ જવાનું થયું. તેમણે જહાજમાં બેસીને તર્ક કર્યો કે ભૂમધ્ય સમુદ્રનું પાણી વાદળી કેમ દેખાય છે. દરરોજ કલકત્તામાં બંગાળનો ઉપસાગર જોઉં છું તો આવો રંગ દેખાતો નથી. એ સમયે આ કોઇ સહેલો તર્ક ન હતો. 

રામને ૭ વર્ષની મહેનત કરીને સાબિત કરી દેખાડયું કે પ્રકાશ કોઇ પારદર્શક પદાર્થમાંથી પસાર થાય છે. આ રંગ પરિવર્તનની શોધ રામન અસર એટલે કે રામન ઇફેકટ તરીકે જાણીતી બની. તેમની આ શોધ બદલ નોબેલ પારિતોષિક આપવામાં આવ્યો. ૧૯૬૮માં રામનને ૮૦ વર્ષ પૂરાં થયાં, ત્યારે તેની ઉજવણી અમદાવાદમાં થયેલી.
(સંદેશની પૂર્તિમાં પ્રકાશિત)