યુએનની ક્રાઇમ અને ડ્રગ્સ પર કામ કરતી સંસ્થાએ ચોરી અંગેનો વૈશ્વિક અહેવાલ રજૂ કર્યા, જેમાં ભારતને પોલીસતંત્રની નિષ્ફળતાના કારણે અગ્રતાક્રમ મળ્યો છે. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી ભારતમાં ચોરીનું
પ્રમાણ સતત વધ્યું છે. સામે ભારતભરનું પોલીસતંત્ર ચોરીઓ રોકવામાં અને રિકવરીમાં સરિયામ નાકામ
નીવડયું છે

યુનાઇટેડ નેશન્સ ઓફિસ ઓન ડ્રગ્સ એન્ડ ક્રાઇમે ચોરી અંગેના એક અહેવાલમાં ઉલ્લેખ કર્યો છે એ મુજબ ભારતનું પોલીસ તંત્ર ચોરીઓ રોકવામાં વામણું સાબિત થયું છે. આફ્રિકન દેશો અને એશિયન દેશોમાં ઘરફોડી કે પર્સ સહિતની સામગ્રી તફડાવી લેવાનું પ્રમાણ વધતું જાય છે એને ગંભીર બાબત ગણાવીને યુએનની આ સંસ્થાએ સ્થાનિક તંત્રની જાટકણી પણ કાઢી છે. ભારતમાં વધતી જતી ચોરીઓ વિશેના અહેવાલમાં બાઇક અને કાર ચોરીના નવા ટ્રેન્ડ સામે દિશાસૂચન કરવામાં આવ્યું છે. આંતરિક સુરક્ષા છતાં બાઇક અને કારની ચોરીઓ કરવામાં ઠગો ધારણા કરતા અનેકગણા ચડિયાતા સાબિત થાય છે, સામે પોલીસ તંત્રના ઉદાસિન વલણને યુએને આકરા શબ્દોમાં વખોડયું છે. આ અહેવાલની સૌથી આશ્વર્યજનક બાબત એ હતી કે બાઇક ચોરીમાં ભારત આખા વિશ્વમાં પ્રથમ નંબરે રહ્યું છે. સામે રિકવરીમાં પોલીસ છેલ્લેથી બીજા નંબરે! એ સિવાય ફેક્ટરી, એપાર્ટમેન્ટ્સ, ફ્લેટ્સ, દુકાન અને શો-રૃમમાં થયેલી ચોરીઓનું પ્રમાણ પણ ભારતમાં છેલ્લા એક દશકામાં સતત વધ્યું છે અને આ વર્ષે ટોચ પર પહોંચ્યું છે. યુએનની આ સંસ્થાનું માનીએ તો ભારતના પોલીસતંત્રની ધાક ઓછી થવાના કારણે આવી ગુનાખોરી વધુ ઉત્તેજન મેળવે છે.
આ સંસ્થા વૈશ્વિક રીતે કામ કરે છે અને કદાચ આપણા દેશના અહેવાલમાં ઉણા ઉતર્યા હોય એવી જો જરાકે ય દહેશત હોય તો આપણા જ દેશના નેશનલ ક્રાઇમ રેકોર્ડ બ્યુરોનો આ વર્ષનો રિપોર્ટ આ જ વાતને વધુ સારી રીતે સમજવામાં ઉપયોગી સાબિત થઈ શકે તેમ છે. ભારતમાં વર્ષે દહાડે થતી ચોરીની સંખ્યા ભયજનક સપાટીએ પહોંચી છે એની આંકડાકીય સાબિતી કંઈક આવી છે.
નેશનલ ક્રાઇમ બ્યુરોના ચાલુ વર્ષના અહેવાલ મુજબ દેશમાં ૨૦૧૩ના વર્ષમાં ૧૩,૨૧૯ કરોડ રૃપિયાની કિંમતની કુલ ચોરીઓ થઈ હતી. છેલ્લા દશકાનો આ હાઇએસ્ટ આંકડો છે અને એનાથી ગંભીર બાબત એ હતી કે પોલીસનો રિકવરી રેસિયો દશકાનો સૌથી નીચો હતો. નીચો એટલે કેટલો નીચો? આ પ્રશ્નના જવાબ રૃપે રજૂ થતો આંકડો મુદ્દાની ગંભીરતા છતી કરવા માટે પૂરતો થઈ પડે તેમ છે. ૧૩,૨૧૯ કરોડની કિંમતની કુલ ચોરીઓ સામે પોલીસે પરત મેળવેલી કિંમત હતી માત્ર- ૧૭૬૨ કરોડ! પરત મેળવેલી કિંમત બાબતે હજુ એક વાત એ ઉમેરવી પડે કે આ રકમમાં જે તે વસ્તુની વર્ષ દરમિયાન વધી ગયેલી કિંમત ગણવામાં આવી છે. ધારો કે, જાન્યુઆરીમાં કોઈ એક ઘરફોડ ચોરી થઈ છે અને એમાં ચોરાયેલા સોનાના દાગીનાની કિંમત એક લાખ રૃપિયા છે અને કુલ દાગીના પાંચ છે. પછી જ્યારે ડિસેમ્બરમાં ચોર પકડાઈ જાય ત્યારે તેની પાસેથી રિકવર કરેલા દાગીના આઠ જ મળે પણ સોનાના ભાવ વધવાને કારણે એ આઠ દાગીનાની કિંમત જ એક લાખ ને વીસ હજાર રૃપિયા થઈ હોય તો રિકવર થયેલી કુલ કિંમત એક લાખ વીસ હજાર ગણાય. ખરેખર તો બે દાગીના પરત લઈ શકાયા નથી એટલે એ નિષ્ફળતા ગણાવી જોઈએ એને બદલે પોલીસ બધી જ કિંમતને રિકવરીમાં ગણી લે છે. આવી વધી ગયેલી કિંમત પ્રમાણેનો આંકડો ૧૭૬૨ કરોડ થાય છે, ખરી રિકવરી એનાથી ઘણી ઓછી હશે. ચોરી થયેલી વસ્તુ પોલીસ ચોપડે મૂળ કિંમતે ચડે છે અને રિકવરી વખતે વધારો થયેલી કિંમત અંકાય છે. જેમ કે, ઘરફોડી વખતે ઘરમાંથી દાગીના ચોરાયા હોય ત્યારે પોલીસ ખરીદી વખતેની કિંમત અડસટ્ટે અને બને એટલી ઓછી લગાવીને તપાસ ચાલુ કરે છે. પણ જેવો ચોર પકડાય ત્યારે રિકવરીમાં લેટેસ્ટ કિંમત ગણાવાય છે. વળી, ભળતો સળતો આરોપી પકડાય ત્યારે ભળતી સળતી (જે તે પોલીસ કર્મચારીઓને માથે તોળાતી હોય એવી તપાસ) તપાસનો ગુનો એની પાસે કબૂલાવી લેવાનું વલણ તો ખરું જ! એટલે ઘણા બધા કેસમાં તો ખરા ગુનેગાર સુધી પહોંચી જ શકાતું હોતું નથી. જે ગુનેગાર વિરુદ્ધ કાયદાકીય પ્રક્રિયા જ થાય નહીં એ સ્વાભાવિક રીતે જ અન્ય ગુનાઓ કરવા પ્રેરાય છે.
એટલે કે ચોરીઓનું પ્રમાણ વધુમાં વધુ રહ્યું અને ગુનાખોરીની જડ સુધી પહોંચવાનું પોલીસનું કામ નિમ્નસ્તરનું રહ્યું. બીજી રીતે કહેવું હોય તો ચોર સામે પોલીસ ખૂબ જ કમજોર સાબિત થઈ હતી. આખા વર્ષ દરમિયાન દેશભરના ચોર પોલીસને હંફાવવામાં બરાબર સફળ થયા કહેવાય!
રાજ્ય પ્રમાણે જોઈએ તો ૪,૩૧૫ કરોડની ચોરી એકલા મહારાષ્ટ્રમાં થઈ છે એટલે પ્રથમ નંબરે મહારાષ્ટ્ર છે. બીજા નંબરે રહેલા ગોવામાં ૩,૦૪૮ કરોડની ચોરી પોલીસ ચોપડે નોંધાઈ છે. ગોવાનો રિકવરી રેસિયો પાછો ભયજનક રીતે નીચલી સપાટીએ છે. ગોવામાં પોલીસનો રિકવરી રેસિયો ૦.૧ ટકા છે! નિમ્ન રિકવરીમાં ૨ ટકા સાથે કેરાલા બીજા સ્થાને અને ૩.૩ પ્રતિશત સાથે મણિપુર ત્રીજા સ્થાને રહ્યું હતું. ગયા વર્ષે સારામાં સારો રિકવરી રેસિયો તમીલનાડુ પોલીસનો રહ્યો હતો. ૭૩ ટકા ચોરીના ભેદ ઉકેલીને ચોરીનો સામાન રિકવર કરવામાં તમિલનાડુ પોલીસ ઉપરાંત સિક્કીમ પોલીસ (૫૧ ટકા) અને આંધ્રપ્રદેશ પોલીસે (૫૧) મહત્ત્વની કામગીરી કરી કહેવાય. પણ આવડાં મોટા દેશમાં ત્રણ રાજ્યોની પોલીસ જ સારી કામગીરી કરી શકે એ તો વળી અતિ ગંભીર બાબત કહેવાય. કેમ કે, એકથી જે કામ શક્ય છે તો અન્ય પણ કરી શકે છે. ભારતના તમામ રાજ્યોની પોલીસને જો નિષ્ફળતા મળી હોય તો એમ વિચારી શકાય કે એ કામ ધારણા જેટલું સરળ નહીં હોય, પરંતુ અહીં ત્રણ રાજ્યોની પોલીસે એટલિસ્ટ ગયા વર્ષે ચોરીની બાબતમાં તો એ બતાવ્યું જ છે કે એને ડામી શકાય છે અથવા તો ચોરાયેલી વસ્તુઓ મોટા પ્રમાણમાં વસૂલી શકાય છે. 
છેલ્લા દશકામાં આખા ભારતની પોલીસનો સારામાં સારો સરેરાશ રિકવરી રેસિયો ૨૦૧૦માં ૨૮ પ્રતિશત નોંધાયો હતો. જો આ હાઇએસ્ટ હોય તો પોલીસની નિષ્ફળતા અંગે કલ્પના કરવી બહુ અઘરી નથી. આવા સાધારણકક્ષાના દેખાવ માટે પોલીસનો બચાવ કેવો છે?
પોલીસનું કહેવું છે કે છેલ્લા કેટલાક સમયથી બાઇક-જ્વેલરી સહિતની વસ્તુઓની કિંમતમાં ધરખમ વધારો થયો છે એટલે ચોરીની મૂળ કિંમત ગણતી વખતે આંકડો ખૂબ મોટો થાય એ સ્વાભાવિક છે. અહેવાલોમાં આંકડો મોટો થાય છે એટલે પોલીસની નિષ્ફળતા મોટી દેખાય છે, નહીંતર પોલીસનો રિકવરી રેસિયો તો સતત વધ્યો છે. ચોરીનું પ્રમાણ વધ્યું નથી, પણ આંકડાઓ વધ્યાં છે.
જોકે, પોલીસે વસૂલાત આંકમાં આ ભાવવધારો ઉમેર્યો જ છે જેને સિફતપૂર્વક ગણતરીમાં લેતી વખતે ભૂલી જવાય છે. ચોરીની કિંમત અંગે તર્ક લગાવીને પોલીસ જવાબદારીમાંથી છટકવાનો ભલે પ્રયાસ કરે, પણ એમાં પોલીસતંત્રની નિષ્ફળતા દેખાયા વગર રહેતી નથી. આટલા વર્ષોથી ચોરીનું પ્રમાણ વધ્યું નથી એને સિદ્ધિ ગણી શકાય નહીં. કેમ કે, ચોરી ડામવામાં પોલીસની નિષ્ફળતા ઉડીને આંખે વળગે તેમ છે.
ચોરી સામેના આપણાં હળવા કાયદાઓના કારણે ઠગોને ચોરી કરવાનું પ્રોત્સાહક વાતાવરણ અજાણતા જ મળી જાય છે. ચોરી નાની હોય કે મોટી, દરેક સામે એક સરખી કલમ અને એ પછી જામીન મેળવવાની સરળ પ્રક્રિયાના કારણે રીઢા ગુનેગારો એનો ભરપૂર ફાયદો ઉઠાવે છે. વળી, એમાં પોલીસની થોડી નિષ્ક્રિયતા ભળે એટલે ચોરો માટે તો જાણે સ્વર્ગ જેવું વાતાવરણ બની જાય છે. ઉદાહરણરૃપ સજા કરવાની જોગવાઈ ન હોય ત્યારે આવી સ્થિતિમાં તો ચોરીનું પ્રમાણ ન વધે તો જ નવાઈ કહેવાય! અને પોલીસ કરે તો પણ શું કરે? રાજકારણીઓની સભાઓની સુરક્ષામાંથી પરવારે પછી થોડી નવરાશ મળે ત્યારે ચોરીઓની ફાઇલ તરફ ધ્યાન આપવાનું હોય છે. પાર્ટટાઇમમાં તો કરી કરીને કેટલું કામ થાય!

ઓનલાઇન ચોરી હવે સ્માર્ટ તસ્કરો માટે ધીકતો ધંધો
* સાઇબર સોર્સ નામની સંસ્થા વૈશ્વિક ઓનલાઇન માર્કેટ પર નજર રાખે છે અને એમાં થતી ચોરીઓ પર પણ તેમની ચાંપતી નજર હોય છે. તેના કહેવા પ્રમાણે આ આંકડો કુલ બિઝનેસનો ૧૦ ટકા થવા જાય છે. વળી, આટ-આટલી સિક્યુરિટી છતાં આંકડો ઘટવાને બદલે વધી રહ્યો છે. ૨૦૧૧માં ચોરીનું પ્રમાણ ૬ ટકા હતું, ૨૦૧૨માં ૮ ટકા અને હવે ૨૦૧૪ના ૧૦ માસમાં ૧૦ ટકાએ પહોંચ્યું છે.
* વર્ષે દહાડે ૧૦ કરોડ રૃપિયાની ઓનલાઇન ચોરી નોંધાય છે. ઘણા ગ્રાહકો છેતરાયા પછી જતું કરી દે એ આંકડો કદાચ બીજો એટલો પણ હોઈ શકે છે. ઘણા ગ્રાહકો કશીક ખરીદી વખતે અચાનક કપાયેલા પૈસાને પોતાની ભૂલ સમજીને જતું કરે છે. ખરેખર તો ત્યારે કોઈક ઓનલાઇન ચોર કળા કરી ગયો હોય છે.
* એકલા અમેરિકામાં જ ૯ લાખ યુઝર્સ ઓનલાઇન ચોરીનો ભોગ બને છે. જેની સામે અમેરિકન પોલીસે ૧,૨૦૦ આરોપીઓને પકડી પાડયા હતા. ઓનલાઇન ચોરીના આરોપીઓ પાસેથી વસૂલાત કરીને એ રકમ યુઝર્સની સિક્યુરિટી માટે વાપરવાનું અમેરિકાનું આગામી આયોજન છે. આરોપીઓ પાસેથી ઓછામાં ઓછા ૧૦૦થી ૨૦૦ કરોડ રૃપિયા રિકવર થશે એવી ધારણા છે.
* ઓબામાએ એ વખતે વકતવ્યમાં અમેરિકામાં ઓનલાઇન ઉપરાંતની ચોરીઓ ઘટાડવા પર પણ ભાર આપ્યો હતો. આપણે ત્યાં આ આંકડો આંખો આશ્વર્યથી પહોળી થઈ જાય એવડો મોટો છે અને છતાં એક પણ સરકાર એના માટે એટલી ચિંતિત ક્યારેય જણાઈ નથી. હજુ આપણે ચોરી સામે જ એટલા પ્રાથમિક પગલાઓ ભરી રહ્યાં છીએ ત્યારે ઓનલાઇન ચોરી વિશે જાગૃતિ આવતા તો કદાચ બીજો એક દાયકો લાગશે. અમેરિકાએ આ મામલાની ગંભીરતા સમજીને અત્યારથી જ અબજો રૃપિયાનું બજેટ ઓનલાઇન સિક્યુરિટી માટે ફાળવી દીધું છે.
* અમેરિકન પ્રેસિડેન્ટ ઓબામાએ ઓનલાઇન ચોરીઓ રોકવા માટે વિશેષ કન્ઝુમર પ્રોટેક્શન બ્યુરોને હમણાં લીલીઝંડી આપી હતી. સાથે સાથે ક્રેડિટ-ડેબિટ કાર્ડના ઉપયોગ દ્વારા ગુમાવવી પડતી રકમ અંગે પણ બાય સિક્યુરિટી નામની એક ચિપ અને પીન સિસ્ટમ લોંચ કરી હતી. જે ૨૦૧૫માં કાર્યરત થશે. એ સિસ્ટમ મુજબ હવે કોઈના એટીએમમાંથી કે ક્રેડિટ કાર્ડમાંથી ઓનલાઇન ચોરી થશે તો તેની જવાબદારી અમેરિકન સરકાર લેશે. જેના બદલામાં ગ્રાહકોએ એક સુરક્ષા માટે એક સત્તાવાર ચીપ અને પીન ખરીદવા પડશે.