Sunday 22 September 2013
સાઈન-ઈન - હર્ષ મેસવાણિયા
૧૯ વર્ષની ઉંમરે ટીનેજર્સ લેટેસ્ટ ફેશન એસસરિઝ કે વેબ એપ્લિકેશનની વાતો કરે એ ઉંમરે રાયન કેમ્બેલ નામનો છોકરડો વર્લ્ડ ટૂર કરીને આવી ગયો. રાયને વર્લ્ડ ટૂર કરી એમાં કશું નવું નથી, પણ જગતભરમાં એકલા હાથે વિમાન ઉડાવીને જે રેકોર્ડ બનાવ્યો છે એ રસપ્રદ છે
ઓસ્ટ્રેલિયાના વોલોન્ગૉન્ગ એરપોર્ટ પર હજારો લોકોની ભીડ જામી છે. કોઇ સેલિબ્રિટી આવવાની હોય એમ લોકો આતુરતા પૂર્વક કોઇકની રાહ જોઇ રહ્યા છે. એવામાં એક સિંગલ એન્જિન વિમાન ઉતર્યું. એમાંથી ૧૮-૧૯ વર્ષની ઉંમરનો ફૂટડો જૂવાન ભૂરા રંગનો પાયલટી પોશાક પહેરીને બહાર નીકળ્યો અને હાથ ઊંચો કરીને લોકોનું અભિવાદન ઝીલ્યું. આ ટીનએજ પાયલટ ૭૦ દિવસના પ્રવાસ દરમિયાન ૧૫ દેશોમાં કુલ ૩૪ વિરામ લઇને ૨૦૦ કલાકનું ઉડ્ડન અને ૪૪,૪૪૮ કિલોમીટરનો હવાઇ પ્રવાસ ખેડીને આવ્યો છે, છતાં તેના ચહેરા પર થાકને બદલે એક ગજબનો આત્મવિશ્વાસ છલકી રહ્યો છે. તેના સ્વાગત માટે ઊભેલા હજારો લોકોને તેણે માત્ર બે શબ્દ કહ્યાં- ''અ રિઅલ એક્સપિરિયન્સ''. તેના આ શબ્દોથી લોકોનો ઉત્સાહ પણ બેવડાઇ ગયો. થોડાંક ઉત્સાહી લોકોએ તેને તોડીને હવામાં ઊંચો કર્યો, પણ તેના માટે હવે આ ઊંચાઇનું ખાસ મહત્ત્વ નહોતું. કેમકે, તે વાદળો વચ્ચેથી આસમાન સાથે સતત ૭૦ દિવસ સુધી ગોષ્ઠી કરીને આવ્યો હતો.
પોતાની સાહસયાત્રા વિશે પણ તેણે અત્યંત ટૂંકું અને કાવ્યાત્મક પ્રવચન આપ્યું, ''હું બરફ અને વાદળોની વચ્ચેથી નીકળ્યો, કલાકો સુધી પાણી પર ઉડતો રહ્યો, ક્યારેક નાના-મોટા પર્વતોની ઉપરથી પણ પસાર થયો. ઘણી મુશ્કેલીઓ આવી. ક્યારેક તો એમ પણ લાગ્યું કે મારું ડ્રિમ સાકાર નહીં થાય, પણ તેમ છતાં પૃથ્વીની આકાશ માર્ગ પ્રદક્ષિણા કરવાનું સ્વપ્ન આજે સાકાર થયું છે. મારા યુવા દોસ્તો તમે કોઇ એક સ્વપ્ન જુઓ અને તેને સાકાર કરવાનું વિચાર્યા રાખો એક દિવસ તમે એ સ્વપ્ન પર તમારો અધિકાર ભોગવી શકશો.'' કોઇ ફિલસૂફની અદાથી બોલાયેલા તેના એ શબ્દોને હાજર લોકોએ ચીચીયારીઓ પાડીને વધાવી લીધા. આ યુવાન એટલે ઓસ્ટ્રેલિયાના મેરિમ્બુલા શહેરમાં રહેતો ૧૯ વર્ષનો રાયન કેમ્બેલ. જેણે સિંગલ એન્જિન વિમાન દ્વારા એકલા હાથે ઉડ્ડયન કરીને સૌથી નાની વયે વિશ્વભ્રમણ કરવાનો વિક્રમ પોતાના નામે કર્યો છે.
રાયન કેમ્બેલના પરિવારને ઉડ્ડયન સાથે બહુ ગહેરો સંબંધ રહ્યો છે. હવાઇ ઉડ્ડયન તેને વારસામાં મળ્યું છે. તેના દાદાએ બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી ખાસ ઉડ્ડયનની તાલીમ લીધી હતી. ઇવન વિમાનની જ્યારે નવી નવી શોધ થઇ તે વખતે તેના પડદાદાની ઈચ્છા હતી કે એ એક વખત હવાઇ મુસાફરી કરે અને પોતાનું ન પૂરું થયેલું શમણું તેણે તેના પુત્રમાં રોપ્યું હતું. રાયનના પિતા લિન્ડસે કેમ્બેલ એક બિઝનેસમેન છે, પણ તેણે ય પોતાના પરિવારનો વારસો આગળ વધારીને પાયલટની ખાનગી તાલીમ મેળવીને લાયસન્સ મેળવ્યું છે. રાયનના કાકા એન્ડી મેરિમ્બુલા વિસ્તારના સફળ અને સાહસી પાયલટ ગણાય છે, તો વળી રાયનના બન્ને ભાઇઓ ક્રિસ અને એડમે વિધિવત્ તાલીમ લઇને પાયલટ તરીકેની કરિઅર પસંદ કરી છે.
પરિવારના ઉડ્ડયનના શોખનો ફાયદો મેળવીને ૬ વર્ષની વયે જીદ કરીને ઉડતી જહાજની પાયલટની સીટ પર બેસીને પ્રથમ વખત તેણે જહાજ ચલાવવા માટે પગ ટેકવ્યા હતા. ૧૦ વર્ષે તેણે તાલીમ પણ શરૃ કરી દીધી હતી. તેની સ્કૂલમાં સમવયસ્ક બાળકો એમ કહીને તેની મશ્કરી કરતા હતા કે પહેલા ડ્રાઇવિંગ શીખ અને તેનું લાયસન્સ મેળવ પછી પાયલટ બનવાનું વિચારજે. આવી મજાક કરનારા પોતાના મિત્રોને તે જવાબ આપવાનું ટાળતો. તે એમ માનતો હતો કે સૌથી નાની ઉંમરે હવાઇજહાજ ઉડાવીશ એટલે બધાને આપોઆપ જવાબ મળી જશે. ત્યારે જોકે તેને વિશ્વભ્રમણ કરવાનો વિચાર નહોતો આવ્યો. આવો વિચાર તેને ૧૪ વર્ષની ઉંમરે એક બાળ સહજ ઈર્ષાથી આવ્યો હતો. રાયન ૧૪ વર્ષનો હતો ત્યારે તેણે એક સ્થાનિક અખબારમાં ન્યુઝ વાંચ્યા કે ૧૪ વર્ષના એક છોકરાએ વિમાન ઉડાવીને નવો કિર્તિમાન સ્થાપિત કર્યો છે અને એ છોકરો નાની વયે વિમાન ઉડાવનારો પહેલો ઓસ્ટ્રેલિયન બન્યો હતો. આ વાંચીને રાયન મનોમન છળી ઉઠયો હતો. આ ન્યુઝે તેનું દિલ તોડી નાખ્યું. તેણે વિચારેલો વિક્રમ કોઇ બીજાને નામે ચડી જાય તે વાત રાયન માનવા તૈયાર ન હતો. તેણે એ ન્યુઝ એકાદ ડઝન વખત વાંચ્યા હતા અને પોતાની જાતને સતત પ્રશ્નો પૂછ્યા હતા કે એ છોકરો કરી શકે તો હું કેમ નહીં? બસ તે દિવસથી રાયને નક્કી કરી નાંખ્યું કે ''હવે તો ઓસ્ટ્રેલિયા માટે હું કોઇ નવો કિર્તિમાન જરૃર બનાવીશ!''
૩૦મી જૂને રાયન કેમ્બેલ ઓસ્ટ્રેલિયાના વોલોન્ગૉગ એરપોર્ટથી વિશ્વપ્રવાસ માટે પોતાનું વિમાન હંકારી ગયો એના બરાબર ૭૦ દિવસ પછી ૭ સપ્ટેમ્બરે તે ફરી એક વખત આ જ એરપોર્ટ પર ઉતર્યો ત્યારે તેણે અમેરિકન પાયલટ જેક વિગેન્ડે ૨૧ વર્ષની વયે સિંગલ એન્જિન ધરાવતા વિમાનની મદદથી કરેલી વર્લ્ડ ટૂરનો વિક્રમ તોડે નાખ્યો હતો. અમેરિકન પાયલટ જેક જેમ પાસપોર્ટ ભૂલી ગયો હોવાથી મુશ્કેલી ખડી થઇ હતી તેમ રાયન સામે પણ એક સમયે સાવ તય કાર્યક્રમને છેલ્લી ઘડીએ પડતો મૂકવો પડે એવી સ્થિતિનું નિર્માણ પણ થયું હતું.
ઈજિપ્તે પોતાના હવાઇ રૃટ વાપરવાની પરવાનગી છેક સુધી આપી નહોતી. ઈજિપ્તે પોતાની હવાઇ સીમાને બાયપાસ કરી જવા કહ્યું હતું. જો એમ થાય તો રાયનના મૂળ કાર્યક્રમની ડિઝાઇનને સમૂળગી બદલી પડે અને એમ કરવા જતાં તેનો કાર્યક્રમ પડતો મૂકવાની નોબત આવે. અથવા તો જ્યાં સુધી મામલો ખતમ ન થાય ત્યાં સુધી તેને કાર્યક્રમ મોકૂફ રાખવો પડે. આવી સ્થિતિમાં ઓસ્ટ્રેલિયન એમ્બેસીની મધ્યસ્થીથી તેને ઈજિપ્તના હવાઇ રૃટ વાપરવાની પરવાનગી મળી હતી. આ સિવાય તેના સામે હવાઇ ટ્રાફિકને મેનેજ કરવાનો પણ મોટો પડકાર હતો. પહેલાથી નક્કી હોવા છતાં તેને હવાઇ ટ્રાફિક મેન્ટેઇન કરવામાં ખાસ્સી મહેનત કરવી પડી હતી. આ બધું ભૂલાય જાય જો આપણે એમ જાણીએ કે રાયન પોતાની આ ડ્રિમ જર્નીમાં ઉપડે એ પહેલા સખત તાવમાં પટકાયો હતો અને તેમ છતાં તેણે કોઇને જાણ કર્યા વગર કાર્યક્રમની તૈયારીને અંતિમ ઓપ આપ્યો હતો. ખરાબ વાતાવરણને કારણે તેને વિમાનને નીચે ઉતારવાની ચેતવણીઓ પણ મળી હતી, પણ જીદ કરીને દુનિયા જોવાની નેમ લેનારા રાયને આવી ચેતવણીઓને ય બહુ ગંભીરતાથી ન લીધી. કેમ કે, ચેતવણીઓને ગંભીરતાથી લે તો મંઝિલને ખોટુ લાગી જાય! એ આખા પ્રવાસ દરમિયાન બ્લોગ મારફતે સતત પોતાના ચાહકો અને મિત્રોના સંપર્કમાં રહ્યો હતો.
છેલ્લા બે દિવસ બાકી રહ્યાં ત્યારે તેણે તેની મમ્મી માટે એક મેસેજ છોડયો હતો જે તેના પ્રવાસ વિશે ઘણું કહી જતો હતો. રાયને ૬૮ દિવસ પૂરા કર્યા બાદ તેના છેલ્લા પડાવ વખતે તેની મમ્મીને સંબોધીને લખ્યું હતું કે ''મને આ વર્લ્ડ ટૂરથી ઘણું શીખવા મળ્યું છે. જેમ કે, એક મેનેજર તરીકે કામ કઇ રીતે કરી સકાય તે મેં ફ્લાઇટના સમય સાથે તાલ મિલાવીને અને મારા મૂળ પ્લાનિંગ સાથે વળગી રહીને શીખ્યું. હવાઇ ટ્રાફિક મેનેજ કરતી વખતે મેં મારામાં એક ટીમ મેમ્બર જોયો. અલગ અલગ પરિસ્થિતિમાં મેં મારી જાતને ઢાળતા પણ શીખી લીધું છે. ઊંચાઇ પર ઉડીને આટલા દિવસોમાં સતત જે જોયું તેનાથી મારી કલ્પનાની દુનિયાને નવી પાંખો મળશે. આ બધાથી વિશેષ મેં એ જાણ્યું કે આ આખી દુનિયાના બધા દેશોમાં ઉપરથી જાણે કોઇ જ સરહદ નથી. બધા જાણે એક તાંતણે બંધાયેલા હોય એવું મને લાગતું હતું. આ સાહસી સફરથી મને નવી સમજણ મળી હોય એમ મને લાગે છે.'' એક ૧૯ વર્ષનો ટીનેજર હવાઇ વિશ્વપ્રવાસથી આનાથી વિશેષ શું શીખી શકે?
પોતાની સાહસયાત્રા વિશે પણ તેણે અત્યંત ટૂંકું અને કાવ્યાત્મક પ્રવચન આપ્યું, ''હું બરફ અને વાદળોની વચ્ચેથી નીકળ્યો, કલાકો સુધી પાણી પર ઉડતો રહ્યો, ક્યારેક નાના-મોટા પર્વતોની ઉપરથી પણ પસાર થયો. ઘણી મુશ્કેલીઓ આવી. ક્યારેક તો એમ પણ લાગ્યું કે મારું ડ્રિમ સાકાર નહીં થાય, પણ તેમ છતાં પૃથ્વીની આકાશ માર્ગ પ્રદક્ષિણા કરવાનું સ્વપ્ન આજે સાકાર થયું છે. મારા યુવા દોસ્તો તમે કોઇ એક સ્વપ્ન જુઓ અને તેને સાકાર કરવાનું વિચાર્યા રાખો એક દિવસ તમે એ સ્વપ્ન પર તમારો અધિકાર ભોગવી શકશો.'' કોઇ ફિલસૂફની અદાથી બોલાયેલા તેના એ શબ્દોને હાજર લોકોએ ચીચીયારીઓ પાડીને વધાવી લીધા. આ યુવાન એટલે ઓસ્ટ્રેલિયાના મેરિમ્બુલા શહેરમાં રહેતો ૧૯ વર્ષનો રાયન કેમ્બેલ. જેણે સિંગલ એન્જિન વિમાન દ્વારા એકલા હાથે ઉડ્ડયન કરીને સૌથી નાની વયે વિશ્વભ્રમણ કરવાનો વિક્રમ પોતાના નામે કર્યો છે.
રાયન કેમ્બેલના પરિવારને ઉડ્ડયન સાથે બહુ ગહેરો સંબંધ રહ્યો છે. હવાઇ ઉડ્ડયન તેને વારસામાં મળ્યું છે. તેના દાદાએ બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી ખાસ ઉડ્ડયનની તાલીમ લીધી હતી. ઇવન વિમાનની જ્યારે નવી નવી શોધ થઇ તે વખતે તેના પડદાદાની ઈચ્છા હતી કે એ એક વખત હવાઇ મુસાફરી કરે અને પોતાનું ન પૂરું થયેલું શમણું તેણે તેના પુત્રમાં રોપ્યું હતું. રાયનના પિતા લિન્ડસે કેમ્બેલ એક બિઝનેસમેન છે, પણ તેણે ય પોતાના પરિવારનો વારસો આગળ વધારીને પાયલટની ખાનગી તાલીમ મેળવીને લાયસન્સ મેળવ્યું છે. રાયનના કાકા એન્ડી મેરિમ્બુલા વિસ્તારના સફળ અને સાહસી પાયલટ ગણાય છે, તો વળી રાયનના બન્ને ભાઇઓ ક્રિસ અને એડમે વિધિવત્ તાલીમ લઇને પાયલટ તરીકેની કરિઅર પસંદ કરી છે.
પરિવારના ઉડ્ડયનના શોખનો ફાયદો મેળવીને ૬ વર્ષની વયે જીદ કરીને ઉડતી જહાજની પાયલટની સીટ પર બેસીને પ્રથમ વખત તેણે જહાજ ચલાવવા માટે પગ ટેકવ્યા હતા. ૧૦ વર્ષે તેણે તાલીમ પણ શરૃ કરી દીધી હતી. તેની સ્કૂલમાં સમવયસ્ક બાળકો એમ કહીને તેની મશ્કરી કરતા હતા કે પહેલા ડ્રાઇવિંગ શીખ અને તેનું લાયસન્સ મેળવ પછી પાયલટ બનવાનું વિચારજે. આવી મજાક કરનારા પોતાના મિત્રોને તે જવાબ આપવાનું ટાળતો. તે એમ માનતો હતો કે સૌથી નાની ઉંમરે હવાઇજહાજ ઉડાવીશ એટલે બધાને આપોઆપ જવાબ મળી જશે. ત્યારે જોકે તેને વિશ્વભ્રમણ કરવાનો વિચાર નહોતો આવ્યો. આવો વિચાર તેને ૧૪ વર્ષની ઉંમરે એક બાળ સહજ ઈર્ષાથી આવ્યો હતો. રાયન ૧૪ વર્ષનો હતો ત્યારે તેણે એક સ્થાનિક અખબારમાં ન્યુઝ વાંચ્યા કે ૧૪ વર્ષના એક છોકરાએ વિમાન ઉડાવીને નવો કિર્તિમાન સ્થાપિત કર્યો છે અને એ છોકરો નાની વયે વિમાન ઉડાવનારો પહેલો ઓસ્ટ્રેલિયન બન્યો હતો. આ વાંચીને રાયન મનોમન છળી ઉઠયો હતો. આ ન્યુઝે તેનું દિલ તોડી નાખ્યું. તેણે વિચારેલો વિક્રમ કોઇ બીજાને નામે ચડી જાય તે વાત રાયન માનવા તૈયાર ન હતો. તેણે એ ન્યુઝ એકાદ ડઝન વખત વાંચ્યા હતા અને પોતાની જાતને સતત પ્રશ્નો પૂછ્યા હતા કે એ છોકરો કરી શકે તો હું કેમ નહીં? બસ તે દિવસથી રાયને નક્કી કરી નાંખ્યું કે ''હવે તો ઓસ્ટ્રેલિયા માટે હું કોઇ નવો કિર્તિમાન જરૃર બનાવીશ!''
૩૦મી જૂને રાયન કેમ્બેલ ઓસ્ટ્રેલિયાના વોલોન્ગૉગ એરપોર્ટથી વિશ્વપ્રવાસ માટે પોતાનું વિમાન હંકારી ગયો એના બરાબર ૭૦ દિવસ પછી ૭ સપ્ટેમ્બરે તે ફરી એક વખત આ જ એરપોર્ટ પર ઉતર્યો ત્યારે તેણે અમેરિકન પાયલટ જેક વિગેન્ડે ૨૧ વર્ષની વયે સિંગલ એન્જિન ધરાવતા વિમાનની મદદથી કરેલી વર્લ્ડ ટૂરનો વિક્રમ તોડે નાખ્યો હતો. અમેરિકન પાયલટ જેક જેમ પાસપોર્ટ ભૂલી ગયો હોવાથી મુશ્કેલી ખડી થઇ હતી તેમ રાયન સામે પણ એક સમયે સાવ તય કાર્યક્રમને છેલ્લી ઘડીએ પડતો મૂકવો પડે એવી સ્થિતિનું નિર્માણ પણ થયું હતું.
ઈજિપ્તે પોતાના હવાઇ રૃટ વાપરવાની પરવાનગી છેક સુધી આપી નહોતી. ઈજિપ્તે પોતાની હવાઇ સીમાને બાયપાસ કરી જવા કહ્યું હતું. જો એમ થાય તો રાયનના મૂળ કાર્યક્રમની ડિઝાઇનને સમૂળગી બદલી પડે અને એમ કરવા જતાં તેનો કાર્યક્રમ પડતો મૂકવાની નોબત આવે. અથવા તો જ્યાં સુધી મામલો ખતમ ન થાય ત્યાં સુધી તેને કાર્યક્રમ મોકૂફ રાખવો પડે. આવી સ્થિતિમાં ઓસ્ટ્રેલિયન એમ્બેસીની મધ્યસ્થીથી તેને ઈજિપ્તના હવાઇ રૃટ વાપરવાની પરવાનગી મળી હતી. આ સિવાય તેના સામે હવાઇ ટ્રાફિકને મેનેજ કરવાનો પણ મોટો પડકાર હતો. પહેલાથી નક્કી હોવા છતાં તેને હવાઇ ટ્રાફિક મેન્ટેઇન કરવામાં ખાસ્સી મહેનત કરવી પડી હતી. આ બધું ભૂલાય જાય જો આપણે એમ જાણીએ કે રાયન પોતાની આ ડ્રિમ જર્નીમાં ઉપડે એ પહેલા સખત તાવમાં પટકાયો હતો અને તેમ છતાં તેણે કોઇને જાણ કર્યા વગર કાર્યક્રમની તૈયારીને અંતિમ ઓપ આપ્યો હતો. ખરાબ વાતાવરણને કારણે તેને વિમાનને નીચે ઉતારવાની ચેતવણીઓ પણ મળી હતી, પણ જીદ કરીને દુનિયા જોવાની નેમ લેનારા રાયને આવી ચેતવણીઓને ય બહુ ગંભીરતાથી ન લીધી. કેમ કે, ચેતવણીઓને ગંભીરતાથી લે તો મંઝિલને ખોટુ લાગી જાય! એ આખા પ્રવાસ દરમિયાન બ્લોગ મારફતે સતત પોતાના ચાહકો અને મિત્રોના સંપર્કમાં રહ્યો હતો.
છેલ્લા બે દિવસ બાકી રહ્યાં ત્યારે તેણે તેની મમ્મી માટે એક મેસેજ છોડયો હતો જે તેના પ્રવાસ વિશે ઘણું કહી જતો હતો. રાયને ૬૮ દિવસ પૂરા કર્યા બાદ તેના છેલ્લા પડાવ વખતે તેની મમ્મીને સંબોધીને લખ્યું હતું કે ''મને આ વર્લ્ડ ટૂરથી ઘણું શીખવા મળ્યું છે. જેમ કે, એક મેનેજર તરીકે કામ કઇ રીતે કરી સકાય તે મેં ફ્લાઇટના સમય સાથે તાલ મિલાવીને અને મારા મૂળ પ્લાનિંગ સાથે વળગી રહીને શીખ્યું. હવાઇ ટ્રાફિક મેનેજ કરતી વખતે મેં મારામાં એક ટીમ મેમ્બર જોયો. અલગ અલગ પરિસ્થિતિમાં મેં મારી જાતને ઢાળતા પણ શીખી લીધું છે. ઊંચાઇ પર ઉડીને આટલા દિવસોમાં સતત જે જોયું તેનાથી મારી કલ્પનાની દુનિયાને નવી પાંખો મળશે. આ બધાથી વિશેષ મેં એ જાણ્યું કે આ આખી દુનિયાના બધા દેશોમાં ઉપરથી જાણે કોઇ જ સરહદ નથી. બધા જાણે એક તાંતણે બંધાયેલા હોય એવું મને લાગતું હતું. આ સાહસી સફરથી મને નવી સમજણ મળી હોય એમ મને લાગે છે.'' એક ૧૯ વર્ષનો ટીનેજર હવાઇ વિશ્વપ્રવાસથી આનાથી વિશેષ શું શીખી શકે?
