દુનિયાભરના હેકર્સ માટે હીરો રહેલા કેવિન મિટનિકનું નામ સાંભળતા જ એક સમયે એફબીઆઈના ભવાં તંગ થઈ જતા હતા, એ જ માણસ હવે કમ્પ્યુટર સિસ્ટમની સુરક્ષા માટે એફબીઆઈની મદદ કરે છે!

૧૯૮૦ના દાયકામાં જ્યારે કમ્પ્યુટર સિસ્ટમ દુનિયાભરમાં હજુ નવી નવી વિકસીને વ્યાપક બની રહી હતી ત્યારે એક ૧૫-૧૬ વર્ષના છોકરાને કમ્પ્યુટર સિસ્ટમ શીખવાને બદલે એ જાણવામાં વધુ રસ પડયો કે એમાં પડેલી માહિતી છૂપાયેલી રાખી હોય તો પણ કેમ શોધી શકાય? લોકો કમ્પ્યુટર સિસ્ટમ, સોફ્ટવેર શીખવામાં વ્યસ્ત હતા ત્યારે આ છોકરો એને કઈ રીતે તોડી શકાય એ તરકીબ શોધવામાં મસ્ત હતો. ધીરે ધીરે એકાદ વર્ષની મહેનત બાદ તેણે અંતે એ કળા હસ્તગત કરી લીધી. મિત્રોના કે સગા-વ્હાલાના કમ્પ્યુટરમાં પડેલી વિગતો પોતાને કામની હોય કે ન હોય, પણ કેવી રીતે ઉઠાવી લેવી એ જ તેના દિમાગમાં ચાલતું હોય. જેમ સિક્યુરિટી વધુ જડબેસલાક હોય એમ તેને વધારે મજા પડતી. થોડા વર્ષોમાં કમ્પ્યુટર સિસ્ટમ વધુને વધુ સિક્યોર બનતી ગઈ અને પેલો છોકરો વધુને વધુ શાતિર બનતો ગયો. કિશોર વયે કોઈકના ટેલિફોન જોડાણને અધવચ્ચેથી અવરોધીને ખાનગી વાતો સાંભળી લેવી કે પછી ટિખળ માટે એ લાઇનમાંથી અન્ય મિત્રોને ફોન કરવા જેવા જે નટખટ નુસખાઓ માત્ર ગમ્મત ખાતર કર્યા હતા એ જ આગળ જતાં કમ્પ્યુટર હેકિંગ માટે પ્રેરક બન્યા.
મોટી મોટી કંપનીઓની ખાનગી માહિતી મેળવવાની સાથે સાથે તેના સોફ્ટવેરનો ભરપૂર ઉપયોગ એ છોકરો કરવા લાગ્યો હતો. ૨૦ વર્ષનો થયો ત્યાં સુધીમાં તો તેણે અનેક કંપનીઓને પોતાની ઝપટે ચડાવી દીધી હતી. એમાં એક કંપનીના સોફ્ટવેરની નકલ કરવાના ગુનામાં એ સપડાઈ ગયો. અમેરિકામાં નવા નવા ઘડાયેલા સાઇબર ક્રાઇમના ગુના હેઠળ તેને ૧૯૮૮માં એક વર્ષની સજા થઈ. જેલની સજા પૂરી કરી એટલે તેને ૩ વર્ષની સરકારની નિગરાની હેઠળ રાખવામાં આવ્યો. હવે તે જેલમાં ન હતો, પણ તેની બધી જ બાબતો પર સરકાર સીધી નજર રાખતી હતી. એમ કરતા બીજા ત્રણ વર્ષ પણ વીતી ગયા. એ દરમિયાન એ શાંત રહ્યો, ગુનો કરવાની એકેય કોશિશ તેણે એ સમયે ન કરી.
સરકારને લાગ્યું કે હવે એ હેકિંગ છોડી દેશે ત્યાં જ તેણે પૈસિફિક બેલ નામના વોઇસ મેઇલ કમ્પ્યુટરને હેક કર્યું. ફરીથી તેના નામે ધરપકડ વોરંટ નીકળ્યું. એ પોલીસને હાથતાળી આપીને આબાદ છટકી ગયો. એફબીઆઈએ અઢી વર્ષ તેને શોધવામાં કાઢ્યાં. એ દરમિયાન તેણે ખરા અર્થમાં હેકિંગ ક્ષેત્રે હાહાકાર મચાવી દીધો. અમેરિકાની વિખ્યાત ટેલિકોમ કંપનીઓના સોફ્ટવેર ચોરવાથી લઈને ખાનગી ઈ-મેઇલ વાંચવાં સુધીના ગુનાઓ તેણે આચર્યા. થોડા વર્ષોમાં સ્થિતિ એ આવી કે તે અમેરિકાના સાઇબર ક્રાઇમમાં મોખરાનું નામ ગણાવા લાગ્યો. ટૂંક સમયમાં અમેરિકાએ તેને મોસ્ટ નોટોરિયસના લિસ્ટમાં અગ્રતાક્રમ આપ્યો! તેને મોસ્ટવોસ્ટેડ જાહેર કરાયો. એની ધરપકડની ઘટના માધ્યમોમાં પણ ખૂબ ચર્ચાસ્પદ બની હતી. સરકાર પર મીડિયાએ દબાવ વધાર્યો એટલે સરકારે એફબીઆઈ ઉપર એને કોઈ પણ ભોગે પકડવાનું પ્રેશર કર્યું. અંતે ૧૫ ફેબુ્રઆરી, ૧૯૯૫ના રોજ પોલીસે તેના કેરોલિના ખાતેના ગુપ્ત આવાસનું પગેરું દાબીને તેની ધરપકડ કરી. ૨૦ હજાર ક્રેડિટ કાર્ડના નંબરો ચોરી લેવા સહિતના ૨૨ ગુનાઓ માટે તેના પર કેસ ચલાવાયો અને છેવટે તેને પાંચ વર્ષની સજા થઈ. એ સિવાયના અન્ય હેકર્સ સાથેની સંડોવણી સહિતના થોડા કેસ તો પેન્ડિંગ હતા એટલે એક રીતે આ ૩૦ વર્ષના યુવાન હેકરની બાકીની જિંદગી જેલમાં જ નીકળે એ વાત લગભગ પાકી હતી. જેલમાંથી છૂટે એટલે તરત જ સરકારની કડક નિગરાની હેઠળ રહેવાનું હતું એ નફામાં. કોઈ ગુનેગાર માટે આટલું થાય એટલે લગભગ બાકીની જિંદગી યાતનામય હોય એ નક્કી જ હોય, પરંતુ આ હેકર થોડો અલગ હતો અને એની જિંદગીમાં અણધાર્યા વળાંકો સહજ હતા!
                                                                       * * *
આ હેકર એટલે આજનો વિશ્વ વિખ્યાત કમ્પ્યુટર સુરક્ષા સલાહકાર કેવિન મિટનિક. મિટનિક વિશ્વભરના હેકર્સ માટે રોલ મોડેલ હતો. હેકિંગ કઈ રીતે કરી શકાય તેનું શ્રેષ્ઠ ઉદાહરણ મિટનિક હતો. એનું હેકિંગ એટલું સજ્જડ હતું કે એફબીઆઈને પણ તેની નોંધ લેવી પડી એ બાબત જ વિશ્વભરના સાઇબર ક્રાઇમમાં સંડોવાયેલા લોકો માટે મિટનિકના સન્માન ખાતર પૂરતી હતી. એટલું જ નહીં, જે દિવસે મિટનિકના હેકિંગના સમાચારો ચમક્યા એ દિવસે તેના સન્માનમાં વિશ્વભરના હેકર્સે ઘણી બધી સિસ્ટમ્સ અને સોફ્ટવેર પર ત્રાટક્યા હતા. એટલું જ નહીં, એ વખતે ૧ કરોડ ૬૦ લાખ જેટલી વેબસાઇટ્સ હતી એમાંની હજારો લોકપ્રિય વેબસાઇટ્સ પર પણ હેકર્સ ત્રાટક્યા હતા અને તેમાં ટેકનિકલ ખામી સર્જી દીધી હતી. હેકિંગના ગુના માટે પકડાયેલા કોઈ ગુનેગાર માટે જગતભરના હેકર્સમાં રોષ ભભૂક્યો હોય અને બધાએ એક સાથે આટલા પ્રમાણમાં વેબસાઇટ્સને નિશાન બનાવી હોય એવો જગતનો આ પહેલો બનાવ હતો.
પછી તો મિટનિકે એના કારાવાસ દરમિયાન નવરાશના સમયનો ઉપયોગ કરીને એક પુસ્તક લખી કાઢ્યું, જેનું નામ હતું- 'ધ આર્ટ ઓફ ડિસેપ્શન'. જોકે, એ પછી તો તેણે હેકિંગની દુનિયામાં ડોકિયુ કરતા ઘણા પુસ્તકો લખ્યા, પણ  'ઘોસ્ટ ઇન ધ વાયરઃ માય એડવેન્ચર અસ ધ વર્લ્ડસ્ મોસ્ટ વોન્ટેડ હેકર્સ' નામના પુસ્તકે મિટનિકને ઘણી ખ્યાતિ અપાવી. એ પુસ્તકમાં મિટનિકે પોતે કઈ રીતે કામ કરતો હતો વગેરેથી લઈને હેકર્સની માનસિકતા અને તેના કાર્યો વિશે વિગતે લખ્યું છે. એ પુસ્તક આજેય હેકર્સની માનસિકતા અને કાર્ય પદ્ધતિ સમજવા માટે રેફરેન્સમાં લેવાય છે. મિટનિકનું કામ અહીં પૂરું થતું ન હતું. પુસ્તક લખવા ઉપરાંત હજુયે તેણે અમેરિકા માટે ઘણું કરવાનું બાકી હતું. એક મોટો વળાંક બાકી હતો જે તેને સમગ્ર સાઇબર વિશ્વમાં અનોખી ઓળખ આપનારો બની રહેવાનો હતો.
                                                                           * * *
મિટનિકનો જેલવાસ ૨૦૦૦ના વર્ષમાં પૂરો થયો અને એ સાથે વધુ એક વખત નજરકેદ જેવી સ્થિતિ આવી પડી. આ પહેલા જ્યારે ટિનેજર તરીકે પકડાયો ત્યારે જેમ ત્રણ વર્ષ સરકારની નિગરાની હેઠળ રખાયો હતો એવું જ આ વખતે થયું પણ થોડું અલગ રીતે. આ વખતે તેણે એક પણ ડિવાઇઝને હાથ સુદ્ધાં લગાવવાનો ન હતો. તેને એક માત્ર સવલત મેળવવાની છૂટ હતી-ઈ-મેઇલની. એમાંયે એણે તો ટાઇપિંગ પણ કરવાનું ન હતું. તેની ગર્લ ફ્રેન્ડ તેના વતી મેઇલ ચેક કરી આપતી. આમ છેક ૨૦૦૩  સુધી ચાલ્યું, પરંતુ એ દરમિયાન હેકિંગ અને કમ્પ્યુટર સિસ્ટમમાં મિટનિકની અનોખી કૂનેહના કારણે એફબીઆઈએ તેની સેવા લેવાનું નક્કી કર્યું. તેની કુશળતા વેડફાઈ જાય એના કરતા તેની પાસેથી રચનાત્મક કામ લેવાના ઈરાદાથી એફબીઆઈએ ખાસ આયોજન કરીને સરકારી સિસ્ટમ્સની સુરક્ષાની જવાબદારી મિટનિકના શિરે આપી. શરૃઆતમાં તેના ઉપર બરાબર ચાંપતી નજર રખાતી હતી, પરંતુ પછી સરકારનો વિશ્વાસ સંપાદન કરવામાં મિટનિકને સફળતા મળવા લાગી. ત્યાર બાદ તેને સાઇબર સિક્યુરિટી કન્સલટન્ટ બનાવાયો. અમેરિકામાં સાઈબર ક્રાઇમ અને હેકિંગની બાબતમાં જાગૃતિ લાવવા માટે ચાલતા સાઇબર સિક્યુરિટી અવેરનેસ ટ્રેનિંગના ચીફ હેકિંગ ઓફિસર તરીકે મિટનિકની નિમણૂંક કરાઈ હતી. ૫૦ વર્ષના થયેલા આ સાઇબર જગતના માસ્ટર માઇન્ડે સાઇબર સિક્યુરિટી એજન્સી ખોલી છે, સરકાર અવારનવાર તેની સેવાનો લાભ લે છે. હમણાં ફરીથી ચીની હેકર્સના ત્રાસથી છૂટકારો મેળવવો હતો એટલે એફબીઆઈને તરત જ મિટનિક યાદ આવ્યો. એફબીઆઈના ડિરેક્ટર જેમ્સ કોમીના કહેવા પ્રમાણે અમેરિકાની મોટી મોટી કંપનીઓ ચીની હેકર્સના નિશાના ઉપર છે અને સરકારી એજન્સીઓ પણ એના સંભવિત લિસ્ટમાં હોય એ સ્વાભાવિક છે. એમાંથી ઉગરવા માટે ફરીથી મિટનિકની મદદ લેવામાં આવશે.
આજના સાઇબર ક્રાઇમ અને હેકિંગ વિશે મિટનિકનું માનવું છે કે 'આગામી સમયમાં વિભિન્ન દેશોના આર્થિક પતન માટે હેકિંગ કારણભૂત હશે. આપણે જેટલી ગંભીરતાથી આંતકવાદ અને શસ્ત્રોને લઈએ છીએ એટલી કે કદાચ એનાથી વધારે ગંભીરતાથી સાઇબર ક્રાઇમ અને હેકિંગને લેવાની જરૃર છે. એવું પણ બને કે આપણી ગુપ્ત બાબતો જે આપણા પરિવારને પણ ખબર ન હોય એ વાત કોઈક અજાણ્યે ખૂણે કોઈક અજાણ્યા માણસને ખબર હોય. સેલિબ્રિટીથી લઈને સામાન્ય માનવી સુધી દરેક માટે હેકિંગ ખતરનાક બાબત છે એ આપણે યાદ રાખવું રહ્યું.' બદલાતા સમયમાં અને ઈન્ટરનેટની વધતી જતી વિશાળતા વચ્ચે કદાચ મિટનિકે તેની કાળી બાજુઓનો બરાબર અભ્યાસ કરી લીધો છે અને આ શબ્દોમાં તેનો નિચોડ ઝળકી રહ્યો છે.
જગતના હેકિંગ ઈતિહાસમાં મોસ્ટ નોટોરિયસ ગણાતા ગુનેગારની આવડત પર ભરોસો મૂકીને મહત્ત્વની કામગીરી સોંપવાનું કામ ખતરનાક પણ બની શકે અને જો તેને આ રીતે રચનાત્મક દિશામાં વાળી શકાય તો કેવિન મિટનિક જેવા સાઇબર સુરક્ષક પણ ક્રિએટ કરી શકાય છે? ટેલેન્ટને જેલની ચાર દિવાલોમાં જ પૂરી રાખવી કે પછી તેની દિવાલો વિસ્તારી દેવી એ બાબત પર પણ ઘણો ખરો મદાર રહેતો હોય છે!