મધ્યાંતર - હર્ષ મેસવાણિયા

રંગ, પિચકારી, ખજૂર અને ધાણીનો વ્યવસાય સિઝનલ છે. વળી, હોળી માટે વપરાતાં લાકડાં-છાણાંનો હિસાબ કેમ માંડવો, ત્યારે આ પર્વના ખર્ચનો અંદાજ મેળવવો પણ મુશ્કેલ થઈ પડે છે. અગ્રણી વેપારીઓના મત પ્રમાણે ભારતમાં હોળી-ધુળેટી એ આશરે ૫,૫૦૦ કરોડ રૂપિયાનો બિઝનેસ છે

હોળી-ધુળેટીના તહેવાર સાથે ધાર્મિક અને સામાજિક ઉપરાંત આર્થિક પાસું પણ જોડાયેલું છે. આ તહેવારો દરમિયાન રંગ, પિચકારી, ખજૂર, ધાણી, દાળિયા, ખારેક વગેરેનું માર્કેટ ઊંચકાય છે. હોળી-ધુળેટીને રંગોત્સવના નામે ઓળખવામાં આવે છે. આ તહેવારને ધ્યાનમાં રાખીને કપડાંથી લઈને હારડા, ખજૂર, ધાણી, રંગ અને પિચકારી સહિતની સામગ્રીઓ માટે દરેક પરિવાર ખાસ બજેટ ફાળવે છે. એકલા ગુજરાતમાં જ આ તહેવાર દરમિયાન આશરે ૬૦૦ કરોડ રૂપિયા ખર્ચાતા હોવાનો અંદાજ છે.

ભારતમાં ૫,૫૦૦ કરોડનું માર્કેટ

આમ તો રંગ, પિચકારી, ખજૂર અને ધાણીના વેપારીઓનું વ્યવસ્થિત સંગઠન નથી એટલે ચોક્કસ આંકડો કહેવો મુશ્કેલ છે, પણ અગ્રણી વેપારીઓના મત પ્રમાણે ભારતમાં હોળી દરમિયાન આશરે ૫,૫૦૦ કરોડ રૂપિયાનું ટર્ન ઓવર થાય છે. પાટનગર દિલ્હીથી ભારતભરમાં રંગો પહોંચે છે. એક અંદાજ પ્રમાણે દિલ્હીના માર્કેટમાં જ હોળી-ધુળેટીના તહેવારમાં ૪૦૦થી ૫૦૦ કરોડના રંગ વેચાય છે. વેપારીઓના મત પ્રમાણે આ વર્ષે સમગ્ર ભારતમાં ૨૦૦૦ કરોડના રંગની હોળી રમાશે. બાકીનું બજેટ ખાદ્યચીજો પર વપરાય છે.

ગુજરાત ખર્ચશે રૂ. ૬૦૦ કરોડ

ઉત્સવપ્રિય ગુજરાતીઓ આમ તો દરેક તહેવારમાં સારું એવું બજેટ ફાળવવા માટે જાણીતા છે, પણ દિવાળી અને હોળીના પર્વમાં આ બજેટ થોડું વધારે હોય છે. હોળી-ધુળેટી દરમિયાન માર્કેટમાં તેજીનો સંચાર થાય છે. ગુજરાતમાં રંગો, પિચકારી, ખજૂર અને ધાણીનું બજાર ઊંચકાઈ જાય છે. અમદાવાદના પ્રથમ હરોળના વેપારીઓના મત પ્રમાણે અન્ય રાજ્યોની તુલનાએ ગુજરાતના લોકો હોળી પાછળ વધારે ખર્ચ કરે છે. ગુજરાતમાં હોળીનું બજેટ આશરે ૬૦૦ કરોડ રૂપિયાને આંબી જાય છે. જેમાં સૌથી વધુ ખરીદાતી ચીજ રંગો અને પિચકારી હોય છે. ત્યાર પછીના ક્રમે ખજૂરને મૂકી શકાય. ખજૂર, દાળિયા, ખારેક વગેરેનું વેચાણ કરતા અગ્રણી વેપારી પ્રવીણભાઈ રાઠોડના જણાવવા પ્રમાણે ખજૂરનો એક કિલોનો ભાવ અત્યારે ૬૫ રૂપિયાથી ૧૫૦ રૂપિયા સુધીનો છે જ્યારે દાળિયાનો એક કિલોનો ભાવ ૬૦થી ૯૦ રૂપિયા સુધીનો હોય છે. આ સિવાય ખારેકના ભાવમાં પણ આ દિવસો દરમિયાન તેજી આવી જતી હોવાનું તેમણે જણાવ્યું હતું. રહી વાત હારડાની, તો હારડાનું બજાર પહેલાંની તુલનાએ સાવ નીચું રહે છે.

પિચકારીઃ વૈવિધ્યની રંગોળી

ગુજરાતમાં આવતી પિચકારીઓ મુંબઈથી મગાવવામાં આવે છે. પિચકારીઓનું માર્કેટ ૧૫ રૂપિયાથી શરૂ કરીને છેક ૫૦૦ રૂપિયા કે એનાથી પણ વધારે સુધીનું હોય છે. અલગ અલગ પ્રકારની ફેન્સી પિચકારી પર કાર્ટૂન કેરેક્ટર્સનો ખાસ્સો પ્રભાવ જોવા મળે છે. એક વેપારી પરાગભાઈ પટેલના જણાવ્યાનુસાર પિચકારીમાં ખૂબ વૈવિધ્ય રહેલું છે. કાર્ટૂન કેરેક્ટર ડોરેમોન ઉપરાંત એંગ્રી બર્ડસ, તલવાર, ઢાલ, છોટા ભીમ, શક્તિમાન, એકે-૪૭, એકે-૫૬, રોબોટ ઉપરાંત ક્રિકેટર્સ અને ફિલ્મ સ્ટાર્સના ફોટાવાળી પિચકારીઓનું વેચાણ હંમેશાં એવરગ્રીન રહેતું આવ્યું છે. આ સિવાય પરંપરાગત પિચકારીઓ તો ખરી જ. આમ કેટલા બધા આકારની અને કિંમતની પિચકારીઓ બજારમાં મળી રહે છે.

આ સિવાય હોળીમાં છેલ્લાં થોડાં વર્ષોથી ગુલાલની ખરીદી પણ વધી છે. પાણી બચાવવાના પ્રયાસરૂપે અને સિન્થેટિક રંગોથી ચામડીમાં થતી આડઅસરના કારણે હવે લોકો ગુલાલથી હોળી રમવા લાગ્યા છે એટલે ગુલાલનું માર્કેટ ૩૦ ટકા જેવું વધ્યું છે. ગુલાલ રંગ કરતાં સસ્તો મળે છે, પણ લોકો પોતાની ચામડીની સંભાળ માટે એક કિલો ગુલાલના ૧૩૦થી ૧૫૦ રૂપિયાનો ખર્ચ કરતા પણ ખચકાતા નથી. એટલે કે ગુજરાતીઓ પોતાના મનગમતા તહેવાર માટે ખર્ચ તો કરી જ જાણે છે, પણ શરત એટલી કે વસ્તુ સારી મળવી જોઈએ!

(હોળી સ્પેશિયલ પૂર્તિમાં પબ્લિશ થયેલી સ્ટોરી)